بیان مسئله
عفونت دستگاه ادراری (UTI) یک نوع عفونت بسیار شایع در سیستم ادراری است. عفونت دستگاه ادراری می تواند هر بخشی از سیستم ادراری شامل کلیه ها، حالب ها، مثانه و مجرای ادرار را درگیر کند. بیشتر عفونت ها دستگاه ادراری تحتانی (مثانه و مجرای ادرار) را درگیر می کنند.
زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به UTI هستند. اگر عفونت محدود به مثانه باشد، می تواند دردناک و آزاردهنده باشد. اما اگر عفونت ادراری به کلیه ها سرایت کند، ممکن است مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد شود.
پزشک اغلب عفونت های دستگاه ادراری را با آنتی بیوتیک درمان می کنند. همچنین می توانید اقداماتی را برای کاهش احتمال ابتلا به عفونت ادراری در وهله اول انجام دهید.
عفونت ادراری چیست؟
عفونت دستگاه ادراری (UTI) عفونت سیستم ادراری است. این نوع عفونت می تواند مجرای ادرار (شرایطی به نام اورتریت)، کلیه ها (وضعیتی به نام پیلونفریت) یا مثانه (شرایطی به نام سیستیت) را درگیر کند.
ادرار شما معمولاً حاوی باکتری (میکروب) نیست. ادرار محصول جانبی سیستم تصفیه یا به طور مشخص، کلیه ها است. هنگامی که مواد زائد و آب اضافی توسط کلیه ها از خون خارج می شود، ادرار ایجاد می شود. به طور معمول، ادرار بدون هیچ گونه آلودگی در سیستم ادراری شما حرکت می کند. با این حال، باکتری ها می توانند از خارج از بدن وارد سیستم ادراری شوند و مشکلاتی مانند عفونت و التهاب ایجاد کنند. این یک عفونت دستگاه ادراری (UTI) است. اگر عفونت به‌موقع درمان نشود، باکتری‌ها می‌توانند به کلیه‌ها برسند و نوع جدی‌تری از عفونت به نام پیلونفریت ایجاد کنند.
دستگاه ادراری چیست؟
دستگاه ادراری، ادرار، یکی از مواد زائد مایع بدن را می سازد و ذخیره می کند. دستگاه ادراری شامل قسمت های زیر است:
- کلیه ها: این اندام های کوچک در پشت بدن، درست بالای باسن قرار دارند. آنها فیلترهای بدن شما هستند که مواد زائد و آب را از خون شما خارج می کنند و آنها را تبدیل به ادرار می کنند.
- حالب ها: حالب ها لوله های نازکی هستند که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می کنند.
- مثانه: مثانه یک ظرف کیسه مانند است، مثانه ادرار شما را قبل از خروج از بدن ذخیره می کند.
- مجرای ادرار: این لوله ادرار را از مثانه به خارج از بدن می برد.
علل عفونت ادراری
چه کسانی به عفونت ادراری (UTIs) مبتلا می شوند؟
عفونت های دستگاه ادراری معمولا توسط باکتری ها ایجاد می شوند که وارد مجرای ادرار و مثانه می شوند و باعث التهاب و عفونت می شوند. اگرچه عفونت ادراری معمولاً در مجرای ادرار و مثانه اتفاق می‌افتد، باکتری‌ها نیز می‌توانند از حالب‌ها عبور کرده و کلیه‌های شما را آلوده کنند.
بیش از 90 درصد موارد عفونت مثانه توسط باکتری اشرشیاکلی (E. coli) ایجاد می شود، یک باکتری است که به طور معمول در روده ها یافت می شود.
هر کسی ممکن است به عفونت ادراری مبتلا شود، اما برخی از افراد احتمال بیشتری نسبت به دیگران دارند:
- زنان بسیار بیشتر از مردان به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند. این ممکن است به این دلیل باشد که مجرای ادرار (لوله ای که ادرار را از بدن خارج می کند) در زنان کوتاه تر و نزدیک تر به مقعد است، جایی که باکتری اشرشیاکلی (E. coli) در آن شایع است که ممکن است دسترسی باکتری‌ها به مثانه را آسان‌تر کند.
- افراد مبتلا به دیابت ممکن است تغییراتی در سیستم دفاعی بدن خود داشته باشند که این امر ابتلا به عفونت های ادراری را آسان تر می کند و ممکن است مکرر دچار عفونت‌های مجاری ادراری شوند.
- افرادی که دارای انسداد در دستگاه ادراری خود هستند مانند داشتن سنگ کلیه، بیشتر در معرض ابتلا به UTI هستند.
- مشکل در تخلیه کامل مثانه که افراد مسن درگیر آن هستند، باعث عفونت ادراری می شود.
- بزرگ شدن غده پروستات در مردان نیز می تواند جریان ادرار را مسدود کرده و باعث عفونت ادراری شود.
افرادی که کاتتر (لوله) را برای مدت طولانی در مثانه خود قرار داده اند، بیشتر در معرض عفونت ادراری هستند. این به این دلیل است که باکتری های روی کاتتر می توانند مثانه را آلوده کنند.
علائم عفونت ادراری
عفونت دستگاه ادراری باعث قرمز شدن و تحریک شدن دیواره دستگاه ادراری (التهاب) می شود که ممکن است برخی از علائم زیر را ایجاد کند:
- درد در پهلو، شکم یا ناحیه لگن
- فشار در قسمت تحتانی لگن
- نیاز مکرر به ادرار کردن، نیاز فوری به ادرار کردن و بی اختیاری (نشت ادرار)
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن و خون در ادرار
- نیاز به ادرار کردن در شب
- رنگ غیر طبیعی ادرار (ادرار کدر) و ادرار بدبو
علائم دیگری که ممکن است با عفونت ادراری همراه باشد عبارتند از:
- درد هنگام رابطه جنسی
- درد آلت تناسلی
- درد پهلو یا درد پایین کمر
- احساس ناراحتی و خستگی
- تب و لرز
- استفراغ
- سردرگمی
در بزرگسالان مسن‌تر، عفونت‌های ادراری ممکن است نادیده گرفته شوند یا با شرایط دیگر اشتباه گرفته شوند.
اگر علائم عفونت ادراری دارید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. هرچه زودتر درمان را شروع کنید، ناراحتی کمتری خواهید داشت.
انواع عفونت های ادراری
هر نوع عفونت ادراری ممکن است منجر به علائم خاص تری شود. علائم بستگی به این دارد که کدام قسمت از دستگاه ادراری تحت تأثیر قرار گرفته است.
| بخشی از دستگاه ادراری تحت تأثیر قرار گرفته است | علائم و نشانه ها |
| کلیه ها | درد پشت یا پهلو
تب شدید لرزش و لرز حالت تهوع استفراغ |
| مثانه | فشار لگن
ناراحتی زیر شکم تکرر ادرار دردناک خون در ادرار |
| مجرای ادرار | سوزش با ادرار
دفع کم ادرار |
تشخیص و آزمایش های عفونت های دستگاه ادراری
پزشک از آزمایش‌های زیر برای تشخیص عفونت ادراری استفاده می‌کند:
- آزمایش ادرار: این آزمایش، ادرار را از نظر گلبول های قرمز، گلبول های سفید و باکتری بررسی می کند. تعداد گلبول های سفید و قرمز خون که در ادرار شما یافت می شود در واقع می تواند نشان دهنده عفونت باشد.
- کشت ادرار: این آزمایش برای رشد و شناسایی باکتری‌ها در آزمایشگاه را انجام می شود و برای تعیین نوع باکتری در ادرار از کشت ادرار استفاده می شود. این یک آزمایش مهم است زیرا به تعیین درمان مناسب کمک می کند.
اگر عفونت شما به درمان پاسخ ندهد یا اگر مدام دچار عفونت می شوید، پزشک ممکن است از آزمایشات زیر برای بررسی دستگاه ادراری شما از نظر بیماری یا آسیب استفاده کند:
- اولتراسوند: در این آزمایش، امواج صوتی تصویری از اندام های داخلی ایجاد می کنند. این آزمایش روی پوست شما انجام می شود، بدون درد است و معمولاً نیازی به آمادگی ندارد.
- سیستوسکوپی: این آزمایش از یک ابزار ویژه مجهز به یک لنز و یک منبع نور (سیستوسکوپ) برای دیدن داخل مثانه از مجرای ادرار استفاده می کند.
- سی تی اسکن: یکی دیگر از تست های تصویربرداری، سی تی اسکن نوعی اشعه ایکس است که مقاطع عرضی بدن (مانند برش ها) را می گیرد. این آزمایش بسیار دقیق تر از اشعه ایکس معمولی است.
عفونت های اداری مثانه شایع هستند و معمولاً دلیلی برای نگرانی عمده نیستند. اما عفونت ادراری فوقانی (عفونت کلیه ها یا حالب ها به عنوان عفونت ادراری فوقانی شناخته می شوند) در صورت عدم درمان می تواند جدی باشد، زیرا می تواند به کلیه ها آسیب برساند یا به جریان خون گسترش یابد.
اگر پزشک مشکوک به عفونت ادراری دستگاه فوقانی شود، ممکن است علاوه بر آزمایش ادرار، نیاز به انجام آزمایش شمارش کامل خون (CBC) و کشت خون نیز داشته باشد.
کشت خون می تواند تایید کند که عفونت به جریان خون شما سرایت نکرده است.
درمان و داروهای عفونت های دستگاه ادراری
عفونت های دستگاه ادراری (UTI) چگونه درمان می شوند؟
عفونت دستگاه ادراری با آنتی بیوتیک درمان می شود. آنتی بیوتیک ها داروهایی هستند که باکتری ها را از بین می برند و با عفونت مبارزه می کنند. آنتی بیوتیک ها معمولا برای درمان عفونت های دستگاه ادراری استفاده می شوند. پزشک شما دارویی را انتخاب می کند که به بهترین وجه باکتری خاصی را که باعث عفونت شما می شود، درمان می کند.
پس از چند روز مصرف آنتی بیوتیک، پزشک ممکن است آزمایش ادرار را تکرار کند تا مطمئن شود که عفونت از بین رفته است. بسیار مهم است که دستورالعمل های پزشک خود را برای مصرف دارو دنبال کنید. مصرف آنتی بیوتیک را قطع نکنید زیرا علائم شما از بین می رود و احساس بهتری پیدا می کنید. اگر عفونت به طور کامل با دوره کامل آنتی بیوتیک درمان نشود، می تواند عود کند.
برخی از آنتی بیوتیک های رایج می توانند شامل موارد زیر باشند:
- نیتروفورانتوئین
- سولفونامیدها
- آموکسی سیلین
- سفالوسپورین ها
- تری متوپریم/سولفامتوکسازول
- داکسی سایکلین
- کینولون ها (مانند سیپروفلوکساسین)
اگر سابقه عفونت مکرر دستگاه ادراری دارید، ممکن است نسخه آنتی بیوتیکی برای شما تجویز شود که در اولین شروع علائم مصرف کنید. به سایر بیماران ممکن است برای جلوگیری از عفونت آنتی بیوتیک داده شود تا هر روز، یک روز در میان یا بعد از رابطه جنسی مصرف کنند. اگر سابقه عفونت ادراری مکرر دارید، با پزشک خود در مورد بهترین گزینه درمانی برای خود صحبت کنید.
پزشک ممکن است به افراد مبتلا به عفونت ادراری بگوید که به مدت یک هفته یا بیشتر از رابطه جنسی خودداری کنند، که باعث می شود التهاب به طور کامل برطرف شود.
عوارض عفونت های دستگاه ادراری
عفونت ادراری را می توان به راحتی با آنتی بیوتیک درمان کرد. با این حال، اگر درمان نشود یا اگر دارو را زود قطع کنید، این نوع عفونت می‌تواند منجر به عفونت جدی‌تری مانند عفونت کلیه شود.
پیشگیری از عفونت های دستگاه ادراری
آیا می توانم از عفونت ادراری (UTI) جلوگیری کنم؟
شما معمولاً می توانید با تغییر شیوه زندگی از عفونت دستگاه ادراری (UTI) جلوگیری کنید. این نکات می تواند شامل موارد زیر باشد:
- رعایت بهداشت خوب:
اغلب می توانید با رعایت بهداشت شخصی خوب از عفونت ادراری پیشگیری کنید. این امر به ویژه برای زنان اهمیت دارد. از آنجایی که مجرای ادرار در زنان بسیار کوتاهتر از مردان است، باکتری E. coli راحت تر از راست روده به داخل بدن حرکت می کند. زنان همچنین باید در طول چرخه قاعدگی خود از اقدامات بهداشتی مناسب برای جلوگیری از عفونت استفاده کنند. تعویض مکرر پدها و تامپون ها و همچنین عدم استفاده از دئودورانت های زنانه نیز می تواند به پیشگیری از عفونت ادراری کمک کند.
- نوشیدن مایعات زیاد:
اضافه کردن مایعات اضافی، به ویژه آب، به برنامه روزانه می تواند به حذف باکتری های اضافی از دستگاه ادراری شما کمک کند.
- تغییر عادات ادرار کردن:
ادرار می تواند نقش مهمی در خلاص شدن از شر باکتری ها از بدن داشته باشد. ادرار شما یک ماده زائد است و هر بار که مثانه خود را تخلیه می کنید، این مواد زائد را از بدن خود خارج می کنید. ادرار مکرر می تواند خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهد، به خصوص اگر سابقه عفونت ادراری مکرر داشته باشید. نوشیدن مایعات زیاد این امر را تشویق می کند، اما مطمئن شوید که از مصرف مایعات و غذاهایی که مثانه شما را تحریک می کنند اجتناب کنید. اینها می تواند شامل الکل، آب مرکبات، نوشیدنی های کافئین دار و غذاهای تند باشد. همچنین باید سعی کنید بلافاصله قبل و بعد از رابطه جنسی ادرار کنید. این می تواند به دفع هر گونه باکتری که ممکن است در طول رابطه جنسی وارد شده باشد کمک کند. همچنین می توانید قبل از رابطه جنسی، ناحیه تناسلی را با آب گرم بشویید.
- استفاده از روان کننده های پایه آب در حین رابطه جنسی:
اگر دچار خشکی واژن می شوید و در حین رابطه جنسی از روان کننده استفاده می کنید، از لوبریکانت پایه آب استفاده کنید. همچنین در صورت داشتن UTI مکرر ممکن است لازم باشد از اسپرم کش اجتناب کنید.
- تغییر لباس:
اجتناب از لباس های تنگ می تواند در واقع به خشک نگه داشتن شما کمک کند و از رشد باکتری ها در دستگاه ادراری جلوگیری کند. همچنین می توانید از لباس زیر نخی استفاده کنید، این از گیر افتادن رطوبت اضافی در اطراف مجرای ادرار شما جلوگیری می کند.
در برخی از زنان یائسه، پزشک ممکن است کرم واژینال حاوی استروژن را پیشنهاد کند. این ممکن است با تغییر pH واژن، خطر ابتلا به UTI را کاهش دهد.
سوالات متداول
چه زمانی باید نگران عفونت های دستگاه ادراری باشیم؟
اگر برای عفونت ادراری تحت درمان هستید و بهتر نمی‌شوید، یا علائم عفونت ادراری همراه با ناراحتی معده و استفراغ، یا تب و لرز دارید، باید با پزشک خود تماس بگیرید. اگر زمانی در ادرار خود خون مشاهده کردید، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
آیا عفونت ادراری باعث آسیب به کلیه ها می شود؟
اگر UTI به موقع درمان شود، احتمالاً هیچ اثر ماندگاری بر دستگاه ادراری شما نخواهد داشت. عفونت های ادراری در صورت عدم شناسایی و درمان سریع می توانند باعث آسیب شوند.
آیا احتمال ابتلای زنان باردار به عفونت های دستگاه ادراری (UTI) بیشتر است؟
عفونت‌های ادراری ممکن است در دوران بارداری جدی‌تر باشند، زیرا باکتری‌ها بیشتر به کلیه‌ها می‌روند. یک زن باردار مبتلا به عفونت ادراری باید برای جلوگیری از مشکلات احتمالی مانند فشار خون بالا یا زایمان زودرس با پزشک خود مشورت کند.
آیا کودکان به عفونت ادراری مبتلا می شوند؟
بله، هرچند کمتر از بزرگسالان. دختران، به ویژه در سنین 4 تا 8 سال، بیشتر از پسران به عفونت ادراری مبتلا می شوند. نوزادانی که با ناهنجاری های مجاری ادراری متولد می شوند، شانس بیشتری برای ابتلا به عفونت ادراری دارند. از آنجایی که نادیده گرفتن علائم UTI در کودکان آسان تر است، والدین باید به دنبال علائم زیر باشند:
- تب پایین
- تحریک پذیری
- تکرر ادرار
- درد یا سوزش هنگام ادرار کردن (کودکان کوچکتر ممکن است هنگام ادرار گریه کنند)
- درد اطراف ناف
- بوی شدید ادرار و ادرار کدر یا خونی
اگر عفونت به کلیه ها سرایت کند، ممکن است کودک تب بالا، کمردرد و استفراغ نیز داشته باشد.